Tersinir önermelerin insanların mevcut algılama/değerlendirme mekanizmalarını sarstığını, oluşan sarsıntının insanları en hızlı, en sıcakkanlı tepkilere zorlamasının, "mantıksal zemini" olmayan "heyecan yoğunluğu" yüksek sözel ve fiziksel tepkiler oluşmasına zemin hazırladığını- insanları kışkırttığını- kabullenmek gerekiyor. Ancak bu kabullenme, tersinir önermelerin ve bu önermeleri üretenlerin temel gerekçelerini anlamak adına, duygu yoğunluğu yüksek, mantıksal zemini çürük analizlerin öne alındığını ifade etmez. Varılan noktada sorulması gereken soru ne olmalıdır?"Tersinir önermeler mi kışkırtıcı, yoksa tersinir önermelerin alışılagelmiş kalıpları zorlaması mı?"
Tersinir önermeler olayların farklı boyutlarının analiz edilmesi adına üretilmektedirler. Kabullerin derinleştirdiği karanlıkların derinliklerine bu tür-tersinir önermeler-dikey burguların saplanmasıyla açığa çıkan, ancak başlangıç koşullarında oluştuğunu bildiğimiz negatif algı ve tepkilerin, gerçekte geçmişin koruyucu kalkanlarıyla korunmakta olduğunu bize anlatacak ve bu kalkanların sarsıcı darbelerle delinmesi gerektiğini düşünmemizi sağlayacaktır. Kanıksanmış/kabullenilmiş ve tabulaştırılmış her şey gibi, dokunana ağır bedeller ödetmeyi hedef seçmiş olan bir yaklaşım, insanlara ayrılıkları yutkunarak derinleştirmeyi önermektedir ve bu yaklaşımın kötü niyetli olduğu apaçıktır.
Tersinir önermelere yüklenebilecek olan sorumluluk veya suç, diğer önermelerin sağladığı sosyal faydaların sürmesi adına tepki verenlerin kullanabileceği bir araç olabilir. Onlara göre; derin ayrılıkların veya çatışmaların,sessizlik ya da tepkisizlik zemininde yakaladığı "ölü ritim" geçmişten gelen olumsuz yüklerin sürekliliğine katkıda bulunmaktan ziyade,farklılıklardan kaynaklanan çatışmaları engellemektedir. Oysa kolayca önerilen ve gerçekte sanıldığından çok daha fazla zarar veren "ölü ritim", sorgusu yapılmamış bir çok olguyu, olayı her an patlamaya hazır birer "bomba" olarak canlı tutacak ve bu tavrın sonrasında taraflar arasında ayrılıklar yutkunarak derinleştirilecektir. Yani önerilen tutum eski çıkarların sürmesini sağlamaya yöneliktir, denebilir.
Ayrılıkların derinleşmesi, -bilinenin aksine- farklılıkların tartışılmasıyla sürmez. Farklılıkların tartışılması karşılıklı sınırların belirlenmesini ve beklenti ya da isteklerin "makul" seviyelerde tutulmasını sağladığı gibi, ayrılıkların derinleşmesini de (engelleyemese bile) belirli bir aralıkta tutar..Asgarî müştereklerin tesbiti farklılıkların tartışılmasıyla mümkün olabilir. Karşılıklı farklılıkların insanlara dayattığı "daimi pozisyonlar" ın sağlığı ,farklılıkların analizi ve kabuller mekanizmasının mantıklı işleyişi ile ciddi bir şekilde bozulmalı,ayrılıkların derinleşmesi engellenmelidir.Kuşkusuz hedef ittifak oluşturmak ise,gerçekleşmesi en gerekli ve en önemli olan da budur.
Olumsuz yüklerden beslenen yapıların veya yapılanmaların, tersinir önermeleri hoş karşılama olasılığı bu sebeple neredeyse sıfırdır. İnsanlar tarihin hiç bir döneminde çatışan yönlerini saklayarak barışı ve işbirliğini sağlamayı başarabilmiş olmadılar; bundan sonraki dönemlerinde de başarabilecek değillerdir. Özellikle egemenlik alanlarındaki çatışmalar insanların tutum ve pozisyonlarını sürekli sorgulamaya zorlamaktadır.
Tersinir önermelerin, mevcut tutum ve pozisyonların tümünü sürekli olarak sorgulanmasını sağlayan özelliği, "konuşarak anlaşmak" zeminine taşınmayı kolaylaştırır. Eski sorulara verilecek cevaplar da nihayetinde çoğunlukla eski olacağına göre, yeni cevaplar için yeni sorular sorulmak zorundadır. Bu düzlemde tersinir önermeler, çatışmayı değil,anlamayı; ayrılıkları derinleştirmeyi değil,ayrılıklardan kaynaklanan derin sebeplerin ayrılıkları derinleştirmesini engellemeyi hedefler. İnsanların içlerinde tuttukları sorular, cevaplanmayacak olan sorulardır. Cevaplanmayan soruların da katı tutumları sağlamlaştırdığı aşikârdır.
Seçkin DENİZ
Not: Tersinir önerme; alışılageldik önermelerin tersini üreterek, sorunu mevcut durumundan bulunabileceği daha başka bir duruma taşıyarak elde edilen önermedir.. Örnek: ayrılıkları susarak derinleştirmek ya da konuşarak asgari müşterek bulmak
